KOPASZEWSKA DROGA KRZYŻOWA

     Tragicznie wydarzenia, jakie miały miejsce w październiku 1853 roku, zaowocowały unikatową w skali Wielkopolski fundacją Jana Koźmiana, który, pragnąc upamiętnić pamięć żony oraz kierując się głęboką wiarą, wystarał się 31 stycznia 1854 roku o przywileje papieskie i odpusty przypisane do wzniesionej za jego sprawą na trasie konduktu pogrzebowego z Kopaszewa do nekropolii rodzinnej w Rąbiniu Drogi Krzyżowej. Na odcinku 16 km umieszczono pięć murowanych kaplic w formie słupów o wymiarach 1,5 × 1,5 m i wysokich na 3,5 m nakrytych spadzistymi daszkami. W każdy z filarów wmurowano po dwie żeliwne tablice z przedstawieniami kolejnych scen. Stacje I i XIV zostały wmurowane w ściany kaplicy kopaszewskiej, VII i VIII w bramę przykościelną w Rąbiniu. Tablice wykonane zostały w Paryżu. W trosce o ich zachowanie oryginały przeniesiono do wnętrza kaplicy przypałacowej, natomiast w kapliczkach wystawiono odlewy. W czasie II wojny światowej dwie kapliczki między Rąbiniem a Rogaczewem zostały zniszczone na polecenie hitlerowskiego zarządcy Turwi Meihoffera.

     „Przegląd Poznański” tak relacjonował inaugurację Drogi Krzyżowej:


Dnia 3 października odbyło się uroczyste poświęcenie stacyi drogi krzyżowej w Kopaszewie. Stacye te znajdują się między Kopaszewem a Rąbiniem na przestrzeni pół mili. Processya wyszła z Kopaszewa o 7, przy każdej stacyi była nauka stosowna. W Rąbiniu ks. dziekan Jankowski odprawił mszą śpiewaną, zaczem powrócono do Kopaszewa, gdzie o 6 wieczór odśpiewali duchowni Te Deum. Obrzędu poświęcenia dopełnił ks. Poniecki, proboszcz Krzywiński. Przy stacyach przemówili księża Filipini Szulczyńskii Preibisz, ks. dziekan Jankowski, ks. proboszcz Poniecki tudzież księża Sąchocki i Beisert. Duchowieństwo liczne, lud z miejsc pobliskich asystował z chorągwiami iobrazami [pisownia oryg., przyp. E.P.]1.


 

     Odrodzenie Kopaszewskiej Drogi Krzyżowej jako miejsca sakralnego nastąpiło dzięki zabiegom proboszcza parafii krzywińskiej Jana Gierlińskiego (1917–1971). W stulecie budowy Drogi miało mieć miejsce wspólne pielgrzymowanie jej trasą. Mieli w nim uczestniczyć mieszkańcy trzech parafii, na terenie których rozsiane są poszczególne kapliczki oraz sąsiadujących z nimi wspólnot. Niestety nieprzychylność władz doprowadziła do zarzucenia tego pomysłu. Determinacja proboszcza uwieńczona została sukcesem dopiero w 1957 roku. 22 września tego roku, po mszy odprawionej w kaplicy w Kopaszewie o godzinie 13.00, wyruszyła pod przewodnictwem dziekana kościańskiego ks. prałata Tomasza Sworowskiego, grupa pątników licząca około 2 tys. osób. Skierował on do uczestników okolicznościową przemowę oraz poświęcił niesione przez nich krzyże wotywne. Liczny był udział okolicznego duchowieństwa, wśród którego znaleźli się proboszcz Czerwonej Wsi ks. Franciszek Adamczewski, proboszcz Wyskoci ks. Stanisław Michalak z wikariuszem ks. Kasprzakiem, proboszcz Rąbinia ks. Julian Pleszkiewicz, oraz dwóch ojców i czterech braci benedyktynów z Lubinia. W kolejnych latach Droga Krzyżowa nie była regularnie odprawiana. Większe grupy pielgrzymów zgromadziła 29 czerwca 1958 roku2 oraz w 1983 roku.

     Ponowne odkrycie Kopaszewskiej Via Crucis nastąpiło w latach 90. XX wieku za sprawą powołania pod przewodnictwem Pawła Buksalewicza Społecznego Komitetu Odbudowy Kopaszewskiej Drogi Krzyżowej i Nekropolii Chłapowskich w Rąbiniu. Za jego sprawą konserwacji poddano poszczególne stacje. Pracami konserwatorsko-restauracyjnymi kierował prof. dr hab. inż. Jan Tejchman z Torunia. Wtedy też wykonano repliki płyt, które obecnie znajdują się w kapliczkach. Zburzone w czasie wojny kaplice zostały odbudowane w 1994 roku. Uwieńczeniem prac Komitetu było umieszczenie oryginalnych tablic w kaplicy w Kopaszewie w 1997 roku oraz ponowne poświęcenie Drogi Krzyżowej przez ówczesnego metropolitę poznańskiego ks. arcybiskupa Juliusza Paetza.

DROGA 1_4

droga 5_8

droga 9_12

DROGA 13_14

Sąd Piłata na stacji I prezentuje skrępowanego Chrystusa popychanego przez żołnierza i przytrzymywanego przez drugiego. Nieco głębiej w tle, z prawej strony przedstawiono Piłata umywającego ręce w misie podawanej przez chłopca. Z lewej strony kłębią się mężczyźni gestykulujący i zwracający się do rzymskiego namiestnika. Wszystkie postaci ubrane są w szaty imitujące kostium historyczny: Chrystus w długą suknię, żołnierze w stroje legionistów, chłopiec z misą – przypominający putto – w zwiewną tunikę. Szaty sprawiające wrażenie rozwianych zdają się pod wpływem wiatru przylegać do ciała. Rzeźbiarz zarówno w tej, jak i pozostałych scenach operował głębokimi powierzchniami, skomplikowanymi układami szat, momentami nieco fantazyjnymi pozami. Tło, w przeciwieństwie do postaci, opracowane jest sumarycznie i ogranicza się do płytkich przestrzeni, a nierzadko ich reprezentacji w postaci ledwie zarysowanych elementów, takich jak kolumny czy pilastry. Stacja II zawiera informację o autorze cyklu. Na tarczy w lewym dolnym rogu widnieje inskrypcja: „Rodillon”. Chrystus, w scenie pełnej emocji, tuli do twarzy krzyż, obejmując go dłońmi. Płaska, linearna powierzchnia krzyża stoi w opozycji do pofałdowanych szat postaci. Za Chrystusem znajduje się postać żołnierza rzymskiego ubranego w lwią skórę, z maczugą przy nodze i powrozem, którym smaga Nazareńczyka. Jest to vexillarius – rzymski chorąży. W tle wzburzona tłuszcza z proporcami Rzymu, chorągwiami legionowymi przygląda się całemu zdarzeniu. Obecna tutaj swoista antykizacja sceny jest typowa dla sztuki francuskiej i europejskiej tego czasu, kiedy odżywało nie tylko zainteresowanie klasycznymi grecko-rzymskimi formami architektonicznymi, ale całą kulturą, w której mitologia odgrywała jedną z kluczowych ról oraz była tematem wielu dzieł malarskich i rzeźbiarskich.     Kopaszewska Droga Krzyżowa wykonana została w stylu neoklasycystycznym. Wszystkie odlewy prezentują wysoki poziom artystyczny. Każda z postaci jest bardzo dobrze opracowana, posiada zindywidualizowane rysy twarzy i harmonijne proporcje.

 

1 „Przegląd Poznański” 1855, t. 21, s. 106.

2 „Przewodnik Katolicki” 1959.03.01, nr 9, s.

okładka-Kopaszewo-page-001-1-212x300Opis Kopaszewskiej Drogi Krzyżowej pochodzi z publikacji dr Emiliana Prałata “Miejsca i Sztuka. Kopaszewo” Łódź 2015, ISBN 978-83-7729-284-6

© Copyright by Emilian Prałat 2015, www.epralat.edu.pl 

Wszelkie prawa autorskie i wydawnicze zastrzeżone. Wszelkiego rodzaju reprodukowanie, powielanie (łącznie z kserokopiowaniem), przenoszenie na inne nośniki bez pisemnej zgody Autora jest traktowane jako naruszenie praw autorskich, łącznie z konsekwencjami przewidzianymi w Ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. nr 24 z 23.02.1994 r., poz. 83).